Rugproblematiek: Het belang van een goed passend zadel

Rugproblemen en het effect van het zadel

Er zijn geen ingewikkelde studies nodig om te concluderen dat dit zadel effect zal hebben op het rijden. Ligt het stabiel, comfortabel en geeft het voldoende bewegingsvrijheid zonder pijn te veroorzaken? Dan kun je aannemen dat het paard zich kan ontspannen, zijn beweging optimaal kan afmaken en zijn rugspieren kan ontwikkelen. Zoals we in de voorgaande artikelen uit deze reeks hebben kunnen lezen, zijn dierenartsen, therapeuten en trainers het er over eens dat rugproblemen veel voorkomen én dat ze vaak worden veroorzaakt door het zadel. Ook de zadelindustrie zal dat gretig beamen. Maar hoe weet je als consument nu welk zadel inderdaad het beste is? 

Verkoopbabbel?

Een rondje door elk willekeurig strodorp op een groot concours levert al snel vijf tot tien verschillende merken zadels op. Wanneer informatie wordt gevraagd, zal de ene verkoper ‘zijn’ zadel toch altijd aanprijzen als de beste. Wanneer het een grote ruitershop betreft met meerdere merken, is het afhankelijk van het advies van de verkoper welk zadel men aangeraden wordt. Bij navraag is dit advies niet altijd gebaseerd op een ruime aantoonbare praktische ervaring, maar heeft men een fijne verkoopbabbel en ‘een paar weken met de baas meegekeken’. 

Passen

Natuurlijk koop je een zadel nooit op een beurs of recht uit de winkel. Dat zou hetzelfde zijn als schoenen voor een vriend kopen en verwachten dat hij daar lekker op loopt. Die kans is ook klein. Een zadel moet gepast worden, ook in beweging. 

“Als je je paard goed kent, voel je tijdens het uitproberen of het paard het zadel comfortabel vindt. Loopt hij lekker ontspannen, met ruime passen en vindt hij het geen probleem om zijn hals lekker laag en lang te maken in draf of galop? Kun je hem zowel rechts als links laten buigen zonder probleem? Dan mag je aannemen dat hij geen hinder ondervindt van het zadel. Ligt het daarbij ook nog stabiel en recht en geeft het de ruiter voldoende ondersteuning bij het rijden, dan ben je al een heel eind op weg”, aldus meesterzadelpasser Danny Kroetch uit Canada. Hij reist de hele wereld over om lezingen te geven over het belang van een goed passend zadel en mag vele bekende internationale ruiters tot zijn klantenkring rekenen.

‘Even doorheen rijden’

“Een slecht passend zadel kan ernstige gezondheidsproblemen bij het paard geven. We kunnen hierin onderscheid maken in fysieke problemen (spieratrofie, pijn, zwelling, open wonden, kreupelheid), gedragsproblemen (vluchten, bijten, zadel- en singelnijd) en trainingsproblemen (bokken, moeite met stelling of verzameling, verzet). Problemen tijdens het rijden of in de training kunnen variëren van een beetje moeilijk doen met opstijgen tot een complete rodeo. Dit hangt ook samen met het karakter van het paard. Sommige paarden laten zich zelfs vallen op het moment dat je het zadel oplegt. Anderen doen alleen in het begin ‘lastig’ en als ze wat opgewarmd zijn, gaat de training goed. Dit zijn de meest tricky gevallen, de ruiter denkt gewoon dat er even ‘doorheen gereden’ moet worden!”

“Je kunt de drie-eenheid paard-zadel-ruiter niet los van elkaar zien. Als ruiter is het belangrijk dat je (pijn)signalen van je paard herkent, dat je in balans rijdt (neem eens een zitles) en dat je op je eigen conditie en gewicht let. Overgewicht kan problemen geven bij het vinden van een goed passend zadel. “Vooral als het paard een korte rug heeft en rugproblemen bij je paard veroorzaken.”

Ongemakken

Zelf heb je misschien ook wel eens een rijbroek aangehad die niet zo lekker zat. Grote kans dat je je billen of benen kapot rijdt. Of misschien heb je eens schoenen hebt gekocht die zo leuk waren, maar eigenlijk net iets te krap. De verkoopster garandeerde dat je ze wel ‘uit zou lopen’, maar ze bleven pijn doen. Je loopt daardoor ongemakkelijk en draagt ze niet meer. Dat geldt ook voor je paard als je zadel niet past, maar veel ruiters verwachten toch van hun paarden dat ze hun beste beentje voor zetten.

Tips

De zadelindustrie zelf zit niet stil. Er wordt aan gewerkt om steeds betere en comfortabele zadels te maken. Belangrijkste vraag blijft natuurlijk altijd: past dit zadel op mijn paard? Sommige zadelmerken worden gemaakt en vertegenwoordigd door echte ‘vakidioten’ die alle ‘ins en outs’ van een zadel kennen en belangrijker nog die ervaring hebben en kennis van de bouw en beweging van een paard. Die begrijpen wat ruiters van een paardenlichaam verlangen en die vragen kunnen beantwoorden en onderbouwen met uitleg en illustraties gegrond op wetenschappelijk onderzoek. Belangrijk is ook om het zadel open te maken, zodat je weet hoe hij er van binnen uit ziet. Voor sommige zadelpassers is dit al een standaard werkwijze.

Brice Goguet (vertegenwoordiger van het Franse merk Devoucoux) en Danny Kroetch (DK Saddlery) zijn van die bevlogen zadelspecialisten. Zij zetten op een rijtje wat voor hen de belangrijkste punten zijn waar een ruiter op moet letten bij de aankoop van een zadel. Brice Goguet:

• Er moet voldoende ruimte zijn tussen de schoft en het zadel. Als een ruiter op het zadel zit en rijdt, moeten er drie vingers tussen het zadel en de schoft passen. 
• Het zadel moet stabiel blijven liggen. Dit heeft veel te maken met de hoek van de singelstoten aan het zadel. Bij springpaarden glijdt het zadel vaak naar achteren en bij dressuurpaarden juist meer naar voren. Door de singelstoten anders te bevestigen, blijft het zadel stabieler liggen. 
• De ruiter zou recht boven de dertiende wervel moeten zitten. Als de ruiter recht zit en in balans is, helpt dit het paard makkelijker te bewegen. 
• De boom van het zadel moet goed passen, de schouder vrijlaten in zijn beweging en de spieren rond de schoft toestaan zich te ontwikkelen. 
• Het zadel moet aangepast worden aan de asymmetrie van het paard zodat het recht ligt op de rug. Een zadel komt symmetrisch (recht) uit de fabriek en moet dus nog aangemeten worden op het paard. Wanneer het zadel zichzelf aanpast zal het scheef gaan liggen waardoor de boom niet meer juist ligt en de ruiter scheef dwingt. 
• De ruimte tussen de kussens moet voldoende breed zijn om voldoende circulatie te garanderen. Minstens vier vingers wijd. Anders drukt het op de wervelkolom met zijn gevoelige zenuwverbindingen in plaats van op de spieren. 

Onderzoek

Op het gebied van ruiter-zadel-paard interactie zijn de laatste jaren verschillende onderzoeken uitgevoerd. Deze zijn in te delen in twee hoofdgroepen: de beïnvloeding van rug bewegingen en zadeldrukmetingen. Onderzoekster Patricia de Cocq licht toe: “Gezien de minimale beweging van de wervels van de rug is het onderzoeken van rug bewegingen verre van eenvoudig. Rond de eeuwwisseling heeft Marjan Faber bij de universiteit Utrecht een methode ontwikkeld om deze rug bewegingen objectief vast te leggen. De rug bewegingen kunnen worden beschreven als een combinatie van drie basale bewegingen: het buigen en strekken van de rug, het zijwaarts buigen en het draaien om de lengteas.”

“Het buigen en strekken is gerelateerd aan de belasting die op de rug van het paard wordt uitgeoefend. Zo blijkt een paard zijn rug meer te strekken (= hol maken) als een massa met het gewicht op het paard wordt bevestigd. Dit verschil is ook terug te zien als een ruiter op het paard gaat zitten.”

Zadeldrukmetingen

“De rug is bijvoorbeeld bij het doorzitten de gehele beweging van het paard meer gestrekt dan bij een onbelast paard. Tijdens het lichtrijden beweegt de rug tijdens het zitten hetzelfde als bij doorzitten. Als de ruiter gaat staan, beweegt de rug hetzelfde als bij het onbelaste paard. Lichtrijden lijkt dus inderdaad lichter te zijn dan doorzitten. Het onderzoek met behulp van zadeldrukmetingen richt zich zowel op de zadelpasvorm als op de invloed van de ruiter op het paard. Het uitvoeren van zadeldrukmetingen is niet makkelijk.”

“Het vraagt technische kennis van de meetapparatuur. Met name het controleren of het systeem echt meet wat het zou moeten meten, vraagt veel aandacht. Op dit moment zijn zadeldrukmetingen alleen onder onderzoek omstandigheden goed uit te voeren. De druk die onder het zadel gemeten wordt, wordt beïnvloed door het paard, het zadel en de ruiter.”

“Mochten er hoge drukken gemeten worden, dan moet er dus altijd naar zowel paard, zadel als ruiter gekeken worden. De zadeldruk bestaat uit twee componenten: het contactoppervlakte tussen ruiter en zadel en de kracht die ruiter (en zadel) op de paardenrug uitoefenen.”

Contactoppervlakte

“Het contactoppervlakte wordt met name beïnvloed door de pasvorm van het zadel. Als het zadel goed past, is er een groot contactoppervlakte met het paard. De kracht die op het paard wordt uitgeoefend, wordt hierdoor beter verdeeld, waardoor de gemeten druk aanzienlijk lager kan worden. De kracht die de ruiter op het paard uitoefent wordt bepaald door het lichaamsgewicht en de versnelling die deze massa maakt. Het lichaamsgewicht kan de ruiter niet direct beïnvloeden. Wel is het van belang dat de ruiter bij de keuze van een paard let op zijn/haar eigen gewicht. Bij zwaardere ruiter is afvallen een goede optie om de belasting van de paardenrug te verkleinen. De versnelling van het lichaam kun je zien als het goed meebewegen met het paard. Hoe beter je meebeweegt, hoe lager de versnelling. Hoe goed jij als ruiter de bewegingen van het paard kunt volgen bepaalt dus ook de kracht die je op de paardenrug uitoefent.”

Tekst: Natasha Bruinsma