Sociaal draagvlak is cruciaal voor toekomst paardensport

Onderzoek publieke opinie

In Nederland heeft Stichting Hippische Innovatieve Projecten in samenwerking met Trendpanel Paard in 2019 en 2022 onderzoek gedaan naar de publieke opinie en het draagvlak van de paardensport. Hieruit blijkt dat het aantal voorstanders afneemt en het aantal tegenstanders toenam in het afgelopen jaar ten opzichte van drie jaar geleden. De grootste groep is nog steeds neutraal en daar ligt het gevaar volgens het onderzoek. Die groep is makkelijk beïnvloedbaar met betrekking tot kennis en informatie die ze tot zich neemt. Afhankelijk van de informatie waar de mensen over beschikken, kan het leiden tot een negatieve of positieve mening over de paardensport. De kennis waarop ze hun mening baseren, komt vooral via (sociale) media. Volgens de nieuwste Hippische Monitor van 2022 is niets doen geen optie. Zowel de ruiters als het publiek maken zich steeds meer zorgen over het welzijn in de sport, is de conclusie van een opinieonderzoek van Stichting HIP en een enquête onder de KNHS, KWPN, FNRS en LTO Nederland vorig jaar. Onlangs stuurde de European Equestrian Federation ook een persbericht naar de nationale federaties. Daarin staat dat de sector moet veranderen, omdat het maatschappelijk draagvlak van de sport steeds kleiner wordt. Paardenwelzijn moet omgezet worden in beleid vindt de EEF.

Invloed van (sociale) media op draagvlak paardensport

Trouw publiceerde begin dit jaar een opinieartikel van dierethicus Willem Vermaat die al langere tijd bezig is om de paardensport te verbieden. “Ik vind niet dat het noodzakelijk is een ander artikel er tegenover te zetten. Het staat mensen en organisaties met een andere mening vrij om op zo’n artikel te reageren”, aldus John Graat, Chef Sport van Dagblad Trouw. Iedereen is vrij om een opinieartikel in te sturen. Dat is ook onderdeel van de journalistiek volgens hem. “Wij proberen altijd objectief en kritisch te werk te gaan en met een luisterend oor naar diverse betrokkenen. Het is onze taak om hoor en wederhoor toe te passen en dat doen wij ook.” Graat deelt mee dat informatie vanuit de paardensportbond niet snel tot een publicatie zal leiden, behalve als het gaat om belangrijke trends, ontwikkelingen en discussies. “Indien nodig informeren we de paardensportbond hierover, maar dat gebeurt zelden. Paardensport heeft geen hoge prioriteit”, eindigt Graat.

Context leidend

 Begin april maakte BNNVARA een uitzending over stands in maneges die nog in gebruik zouden zijn na een verbod sinds 2017. FNRS-directeur Haike Blaauw reageerde op de uitzending: “Context is bij alle beelden leidend.” Hij vindt het jammer dat er zulke beelden zijn gemaakt op de bedrijven. Het zijn geen prettige beelden, maar het werkelijke verhaal is anders volgens Blaauw. Naderhand werd er geconstateerd dat de stands bij twee bedrijven alleen tijdelijk gebruikt worden tijdens het opzadelen of verrichten van medische handelingen. De paarden staan verder dag en nacht buiten. Een ander bedrijf was nog bezig met vergunningen voor verbouwingen, aangezien de gemeente ook lastig zijn met het verstrekken van vergunningen volgens het bedrijf. Dit werd later ook aangegeven in een geschreven artikel door BBNVARA, nadat de beelden waren uitgezonden. Ze willen verder geen commentaar geven in dit artikel.

Op zoek naar bevestiging

Volgens Trendpanel is de manier waarop wij met dieren omgaan steeds vaker onderwerp van gesprek. Door de jaren heen is de berichtgeving over dierenwelzijn toegenomen dat ook impact heeft op de samenleving. Er is sprake van een stroomversnelling waar bij het de ene of de andere kant uitvalt. “Wanneer er inderdaad meer negativiteit rondom de paardensport in de media naar voren komt, krijgen mensen een negatievere gedachte en andersom ook. Wanneer de grootste groep van de samenleving een neutrale mening heeft tegenover de paardensport zijn ze makkelijker vatbaar voor negatieve of positieve invloeden. Daar schuilt het gevaar in”, vertelt mediapsycholoog Mischa Coster. Volgens Coster zijn de media een betrouwbare autoriteit en zijn we sneller geneigd een mening te vormen op basis van de gekregen informatie van een autoritaire bron. Daarnaast accepteren we volgens hem ook meningen die over het algemeen meer overeenkomen met ons eigen wereldbeeld. We dan zijn alleen op zoek naar een bevestiging dat ons eigen beeld klopt. Tegenstanders van de paardensport zullen bevestiging zoeken dat de sport en het welzijn onrechtmatig zijn. Voorstanders gaan sneller op zoek naar waarom de sport wel kan blijven bestaan. Ook sociale media spelen daar een rol in. “Als we online zien dat veel mensen dezelfde mening delen dan nemen wij die mening sneller aan, omdat er voor ons gevoel dan een kern van waarheid in zit.”

‘Een eerlijk debat over omgang met paarden’

Het negatieve denkbeeld over de omgang met paarden was voor de Sectorraad Paarden de aanleiding om de petitie ‘een eerlijk debat over omgang met paarden’ te starten waarbij ze aandacht vraagt voor haar eigen verhaal in de maatschappij. “Verhalen worden vaak van één kant belicht. Daarmee plaats je het in een kader dat niet altijd recht doet aan de werkelijkheid. We staan zeker open voor constructieve kritiek en meningen, maar dit gaat om bewustwording dat het beeld in de maatschappij, media en politiek te eenzijdig is”, vertelt Monique van Hal voorzitter van Werkgroep Publieke Opinie en lid van Sectorraad Paarden. Ze wil dat journalisten hoor en wederhoor blijven toepassen wanneer ze besluiten verhaal te maken over de paardensector. De Werkgroep Publieke Opinie is opgericht in 2020 om hier actief mee aan de slag te gaan. “In eerste instantie belden wij media op als we wisten dat er bepaalde thema’s in het nieuws gingen komen. Nu zien we ook de media op eigen initiatief naar ons toekomen. We gaan meer van reactief naar pro-actief”, zegt Van Hal. De petitie is niet bedoeld om te laten zien dat alles goed gaat, want er zijn zeker nog verbeterpunten volgens Van Hal. De sector vraagt om meer zichtbaarheid en een open gesprek met media en politiek die een belangrijke rol spelen in het verspreiden van kennis. Daarnaast blijven ze kritisch op het paardenwelzijn en staan ze open voor verbeteringen. “De petitie is niet bedoeld om aan te geven dat alles perfect is.”

Bastiaan Meerburg, directeur van KWPN, is het eens met Monique van Hal. “Slecht nieuws verkoopt vaak goed en genereert clicks. Als er op een wedstrijd één paard rondloopt met bloed in de mond dan wordt dat meteen opgepakt en uitvergroot. Objectief gezien is het waar dat er één paard met bloed in de mond loopt, maar over bijvoorbeeld de hele avond gezien, is het een incident. Mensen die tegen de paardensport zijn, zitten te wachten op zulk soort incidenten.” Het is zeker belangrijk het incident te benoemen, maar ook om deze informatie in perspectief te plaatsen. Niet paardenmensen weten dan dat het een incident is in plaats van een norm volgens Meerburg. 

Dier & Recht wil wet en regelgeving

Stichting Dier & Recht is een organisatie die zich bezighoudt met het paardenwelzijn en daar verschillende campagnes voor voert, zowel op het gebied van de sport als huisvesting. Volgens campagnemanager Sarah Pesie zijn ze niet uit op een verbod op de paardensport, maar ze zijn wel tegen trainingsmethodes die om mentale en fysieke dwang gaan. “Lichte druk, zweepje en tikje klinken vriendelijk en zijn algemeen geaccepteerd, maar het komt erop neer dat met dwang het paard overtuigd wordt mee te werken. Dat is geen eerlijke manier om met dieren om te gaan.” Een van de campagnes gaat over het afschaffen van hulpmiddelen zoals het bit, omdat het wordt gezien als dwangmiddel en het pijn kan veroorzaken.

De mentaliteit binnen de paardensport moet volgens Pesie veranderen. Ze vindt dat er meer kennis moet komen binnen de paardensport onder ruiters, te beginnen bij maneges. “Begin met het opbouwen van een relatie met het paard en het gedrag kennen aan de hand. Dat is belangrijker dan iets gedaan krijgen van een paard door middel van een zweep.” De FNRS beaamt dat de jeugd van nu de toekomst in handen heeft en dat ze een cruciale rol spelen om de juiste kennis te delen voor een goed paardenwelzijn. Ze staan ook open voor opvattingen, ideeën en innovaties van buiten de sector waarbij ze dan samen het toekomstperspectief kunnen bepalen.

“Uit onderzoeken die wij gezien hebben, blijkt dat lang niet alle ruiters door hebben dat het paard pijn heeft. Bij de topsport zal dit overigens sneller opgemerkt worden, maar daar zien we veel verwondingen in de mond. Ook in de breedtesport is dit een groot probleem”, vertelt Pesie. Daarnaast vraagt ze zich af of er niet te veel van de paarden wordt gevraagd die in de topsport lopen. “Sommige paarden vliegen van stad naar stad. Kan een paard dan nog wel zijn natuurlijke gedrag vertonen? Hoeveel tijd mag je aan een wedstrijd besteden en hoeveel tijd moet een paard hebben om zijn eigen relaties te onderhouden in een kudde? Wordt er op een wedstrijd niet te veel verwacht en wordt het welzijn ondergeschikt aan prestatie? Dat zijn nog onbeantwoorde vragen die wel een rol spelen in het welzijn. Ook daar moeten we kritisch naar kijken”, zegt Pesie. Het paardenwelzijn is nog niet zoals het hoort volgens de organisatie en daarom vindt ze het hard nodig dat de overheid ingrijpt en er een minimale set aan regels komt. “We hebben begrip dat niet alles in een handomdraai op te lossen valt, maar het gaat te langzaam. Er moet een stok achter de deur komen om dingen daadwerkelijk te veranderen. Wij denken dat de sector het zelf niet goed genoeg kan handhaven”, aldus Pesie.

Maatregelen die al genomen zijn

De KNHS heeft de afgelopen jaren al maatregelen doorgevoerd ter verbetering van het paardenwelzijn. Toen uit onderzoek bleek dat paarden die een te strakke neusriem droegen, stress kregen en gevoeliger zijn voor de druk van het bit hebben ze het wedstrijdreglement aangepast. Een te strakke neusriem is verboden, er moet een minimale standaard van 1,5 cm aangehouden worden tussen de neusriem en het neusbot. Zo heeft het paard meer vrijheid om te kauwen, gapen, slikken en om zijn onderkaak te ontspannen. Toezichthouders zijn aangesteld om toezicht te houden op de regels en het paardenwelzijn tijdens evenementen. Het bitloosrijden was eerst toegestaan tot de klasse M, maar nu ook tot het ZZ-licht. Ook de sleutelwoorden ‘harmonie’ en ‘ontspanning’ zijn belangrijker geworden tijdens het beoordelen van dressuurproeven volgens de KNHS. Daarnaast verbood de drafsport overbodig zweepgebruik en handhaaft hier streng op. De eerstes boetes werden al uitgedeeld. Onlangs introduceerde de Stichting Rijvaardigheidsbewijs voor Ruiter het paardenwelzijnsbewijs. In de toekomst zou dit zelfs verplicht moeten zijn voor iedereen in Nederland die zich met paarden en pony’s bezighoudt volgens de SRR. In Frankrijk is dit bijvoorbeeld al wettelijk verplicht. “Als sector zijn we hard bezig om veranderingen door te voeren. Onderwerpen die Dier & Recht aanhalen zijn zeker onderwerpen die op de agenda moeten. Maar wij zien ook dat er niet altijd zuivere informatie wordt gepresenteerd door de organisatie. Dat draagt niet bij een aan eerlijk debat en open gesprek”, vindt Van Hal.

Paardensport zal waarschijnlijk niet snel verdwijnen

De sector is niet bang dat de paardensport niet meer uitgeoefend mag worden. “Nederland is al best ver wat betreft het paardenwelzijn. Dat wil niet zeggen dat het perfect is en er zullen steeds meer eisen komen. Maar we zijn op de goede weg”, aldus KWPN-directeur Meerburg. Het welzijn is een breed en dynamisch begrip, maar wat vooropstaat is dat iedereen op de best mogelijke manier zijn paard wil houden met de kennis die hij heeft. “Er is al veel veranderd in de afgelopen jaren en in de komende jaren zal dat ook het geval zijn. Het perspectief op welzijn verschuift naar wat we maatschappelijk acceptabel vinden.” Volgens de sector zal er dan ook een continue dialoog blijven bestaan, maar is de huidige discussie over welzijn zeer belangrijk om de sport van een toekomst te garanderen. Het paardenwelzijn zal naar een nog hoger niveau getild moeten worden.

Bron: De Hoefslag

Foto: Arnd Bronkhorst

Tekst: Rianne de Bruin voor De Hoefslag