Blog Jasmijn de Bruin | Mo’ money, mo’ problems, het ‘probleempaard’ als verdienmodel

Wat is nu eigenlijk het probleem?

In onze hedendaagse Westerse maatschappij hebben we steeds vaker de neiging om natuurlijke levenspijn weg te poetsen. Dit leidt tot een verlaagde frustratietolerantie; hoe comfortabeler wij leven hoe slechter wij tegenslagen kunnen incasseren. Dit verschijnsel is ook waar te nemen in de omgang met paarden. We kunnen het slecht verdagen als het paard niet reageert zoals we verwachten. Maar het leven loopt nu eenmaal niet altijd zoals we verwachten en zo ook de afstemming met ons paard. Wanneer spreek je nu echt van een probleem? En wanneer zijn de problemen die men ervaart met het paard gewoon inherent aan het vinden van de juiste afstemming met een paard en het leerproces waar je doorheen gaat als eigenaar? 

Vast staat dat voor de commercie, google en social media zijn intrede deed, je veel meer op jezelf was aangewezen om problemen met je paard op te lossen. Vroeger werden problemen meer gezien als inherent aan het leerproces van de afstemming vinden met je paard. Je kon met je vragen terecht bij de verenigingsinstructeur, bij de pension- of manegehouder. Als die het ook niet wisten of geen tijd hadden, dan restte er niets anders dan zelf maar uit te vogelen hoe je toch iets gedaan kreeg van je paard. 

Lage frustratietolerantie

Onze lage frustratietolerantie voor tegenslag en problemen heeft er toe geleid dat veel eigenaren bij problemen, of liever gezegd; wanneer het paard niet reageert volgens onze verwachtingen, graag direct een oplossing willen. Vaak wordt dan een ‘gedragstrainer’ ingeschakeld. Deze titel of term wordt vaak geclaimd door trainers die zich profileren met een ‘paardvriendelijke’ aanpak. (Er is een verschil tussen paardvriendelijkheid en paardgerichtheid, daarover later meer). Hoewel zulke gedragstrainers zich vaak beroepen op wetenschappelijke en bewezen inzichten, kan het geen kwaad om eens kritisch te kijken naar de ideeën en overtuigingen van die ‘gedragstrainers’. Hoe waar zijn die eigenlijk?

Allereerst; wanneer ben je nu eigenlijk een ‘gedragstrainer’?

In hoeverre onderscheiden ‘gedragstrainers’ zich nu eigenlijk echt van ‘gewone’ paardentrainers en instructeurs die in de praktijk al jaren dag in dag uit met paarden werken? Bijvoorbeeld op sport-, trainings- en handelstallen. Of de doorgewinterde instructeurs en ruiters die zich niet met ‘paardvriendelijke’ methoden en geslepen marketingtechnieken profileren? Je kunt namelijk niet met een paard werken zonder in te spelen op zijn gedrag. Daarvoor moet je de signalen van het paard goed kunnen lezen. In feite zijn we allemaal ‘gedragstrainers’. De ene trainer lukt het alleen beter om problemen op te lossen en het gedrag van een paard dus in positieve zin te beïnvloeden, dan de andere. De beste paardentrainers voorkomen zelfs problemen, waardoor het lijkt alsof zij nooit met ‘moeilijke’ paarden te maken hebben. 

Om een goede paardentrainer te zijn is kennis van leertheorie is zeker een pre. Al is het niet gezegd dat diepgaande kennis van de leertheorie je automatisch een goede paardentrainer maakt. Daar komt een stukje gevoel en vooral heel veel ervaring bij kijken. 

Zoeken naar oorzaken

Vaak besteden gedragstrainers veel tijd aan het zoeken naar oorzaken en verklaringen voor het probleem/gedrag van het paard. Dat lijkt een beetje overgevlogen uit de humane psychologie en pedagogie. Ze duiken in het verleden van het paard, in zijn bloedlijnen, in de manier waarop hij (in het verleden) is getraind en gehuisvest. Op zich is dat begrijpelijk en het is altijd goed om wat achtergrondinformatie te hebben. Maar in de regel brengt het analyseren van de oorzaak je niet dichter bij de oplossing. Je bent slechts aan het zoeken voor een ‘bewijs’ voor het gedrag van je paard. En misschien wel naar een bewijs dat het niet jouw schuld is. Terwijl de sleutel tot de oplossing wél bij jou ligt. Niet in zijn verleden en niet bij degenen die er al dan niet ‘schuld’ aan hebben gehad. 

Ze hebben altijd een beetje gelijk 

Wanneer een gedragstrainer een onverwerkt trauma uit het verleden vaststelt, is dat handig. Want ze hebben altijd een beetje gelijk. Natuurlijk is het zo dat wanneer een paard in het verleden slecht getraind, mishandeld of slechte ervaringen heeft opgedaan, dat dat gevolgen heeft voor het gedrag en het mentaal welbevinden van het paard. Wat je je af kunt vragen is of het altijd nodig is het paard energetisch te healen, in te smeren met etherische oliën en het paard zijn trauma tot vier vorige levens achter de komma volledig te laten verwerken voordat je met een gewone ‘normale’ training kunt starten? Paarden verbeteren ook door gewoon doordat zij in een nieuwe voorspelbare omgeving met een passende (trainings)routine komen (*). Het is verbazingwekkend hoe snel paarden zich kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden. 

(*onder voorwaarde dat fysieke oorzaken uitgesloten zijn) 

Wanneer je (te lang) in het verleden van een paard blijft wroeten en zoeken naar zondebokken, blijven andere invloeden onderbelicht. Zoals de omgeving, de interactie met de eigenaar of het management van het paard. De realiteit is dat de invloeden in het hier en nu veel meer het gedrag van het paard bepalen dan het verleden. Het probleem kan wel zijn ontstaan door een slechte ervaring, maar wordt in stand gehouden omdat het paard vooral wordt behandeld naar zijn verleden. Door te blijven hangen in het verleden, bij bewijs, oorzaak en schuld, ondermijn je de potentie en het aanpassingsvermogen van je paard. Je blijft hem dan namelijk behandelen naar hoe jij hem ziet; als een probleem. 

Labels plakken 

Gedragstrainers spreken vaak al snel van een probleempaard of een gedragsprobleem. Wanneer dit soort labels op paarden worden geplakt, wordt de oorzaak (onbewust) bij het paard wordt neergelegd. Het paard is moeilijk/anders/uniek of getraumatiseerd. Maar het paard zelf is nooit de oorzaak, hij is slechts wie hij is. Het wordt pas een probleem als hij niet aan onze verwachtingen voldoet. Het paard heeft niets aan je medelijden die je misschien voor hem voelt aan de hand van zijn verleden. En hij heeft ook niets aan je verdriet of frustratie omdat hij niet aan je verwachtingen voldoet. Het zijn bovendien slechte raadgevers. Met welke overtuiging jij je paard benaderd is namelijk van directe invloed op de afstemming met je paard. (Lees ook de blog over de invloed van negatieve overtuigingen op ons paard.) 

Problemen zijn zelden uniek

Veel zaken die als ‘probleemgedrag’ worden gelabeld, gaan over alledaagse zaken. Het paard wil bijvoorbeeld niet in de trailer, laat zich niet vangen, de ruiter kan niet opstappen of is ergens bang van. Veel eigenaren menen dat hun probleem(paard) uniek is. Maar in de regel is het probleem en het paard zelden uniek. Dagelijks worden er over de hele wereld duizenden paarden zonder problemen getraind, gewassen, vervoerd, medisch behandeld en worden zij blootgesteld aan situaties die zonder de juiste training spannend en zelfs stressvol zouden kunnen zijn. En uitgerekend jij hebt een paard met een trauma voor gele tuinslangen, omdat hij in een vorig leven is overleden aan een beet van een geel geringde ratelslang. 

Paardvriendelijkheid

Waar gedragstrainers collectief een beetje de mist in zijn gegaan, is dat zij teveel de nadruk te leggen op ‘paardvriendelijkheid’. Daarbij lijken bepaalde gedragstrainers een ban gelegd te hebben op het hebben een overduidelijke autoriteit op het paard. Een paard corrigeren, duidelijke grenzen aangeven en zelfs negatieve bekrachtiging toepassen lijken haast een taboe te worden. In plaats daarvan lijkt het er op dat iedere vorm van communicatie met het paard met veel ‘friendly games’, cueing sessions en R+ te moeten worden omkleedt. 

Als een paard bijvoorbeeld respectloos en ongeduldig gedrag vertoond terwijl hij op de poetsplaats staat, mag hij niet worden gecorrigeerd. Het paard mag volgens Brambell vooral geen ongemak ervaren. Dus in plaats van het paard te corrigeren op dit gedrag wringt de trainer zich in allerlei bochten om het paard krampachtig onder de ‘threshold’ te houden. De sessie wordt gestaakt, want het paard mag ‘nee’ zeggen. 

Leider

De bijbehorende ‘paardvriendelijke’ benadering moet verbloemen dat je uiteindelijk toch gewoon de dienst wil uitmaken. Sterker nog; het is in het belang van het paard dat hij de eigenaar als (betrouwbare) leider ziet. Ook grenzen moeten we duidelijk naar het paard kunnen verwoorden. Dat is in ieders belang. Al is het alleen al om de veiligheid. 

Geen populaire stelling onder de stroming gedragstrainers die van mening is dat het paard zelf zijn gedrag mag kiezen. Lastig wordt het wel als het paard bijvoorbeeld met spoed vervoerd moet worden naar een kliniek, en heeft geleerd dat hij niet de trailer in hoeft als hij dat niet wil. Er zijn gedragstrainers, die vanuit hun overtuiging dat het paard ‘nee’ mag zeggen zelfs zover gaan dat zij dat soort (nood)situaties aan anderen overlaten. Die op zulke momenten dus het vuile werk mogen opknappen. 

Professionele verantwoordelijkheid

Marketingtechnisch werkt het goed om diensten aan te prijzen met allerlei ‘paardvriendelijke’ statements. Eigenaren willen nu eenmaal graag goed doen voor hun paard. Toch is het is de verantwoordelijkheid van iedere paardenprofessional om de eigenaar te confronteren met het eigen aandeel in de oplossing. Veel gedragstrainers zullen vast beamen dat zij zo werken. Want zij zijn tenslotte gespecialiseerd in de communicatie tussen mens en paard. Maar de praktijk leert toch anders. Want veel gedragstrainers vinden het vooral lastig om in het directe contact de eigenaar te wijzen op zijn gebrek aan kennis, vaardigheden en daadkracht. Zij houden liever het contact met de eigenaar leuk. Het probleem blijf bestaan en de training blijft eindeloos verzanden in theoretische, holistische, natuurlijke, biomechanische, energetische en soms ook spirituele beschouwingen over waarom het zo fout heeft kunnen lopen. Op die manier hoeft de eigenaar in kwestie zelf niet in actie te komen, en kan het werk worden overgelaten aan gedragstrainers en allerlei andere professionals binnen het ‘paardvriendelijke’ circuit. 

Baat het niet dan schaadt het niet?

De ‘paardvriendelijke’ stroming van gedragstrainers en professionals heeft een aantal nare consequenties. Er is een sfeer ontstaan van kleverige tolerantie ten opzichte van gevaarlijk en respectloos gedrag van het paard. Zozeer dat eigenaren bang zijn geworden om hun paard daarop te corrigeren. Zij zoeken hun heil vooral in allerlei foefjes en middeltjes om maar niet de confrontatie aan te hoeven gaan. Het gevolg hiervan is juist een toename van problemen. Veel paardeneigenaren zijn enorm veeleisend zijn geworden ten aanzien van de professionals die zij bij hun paard inzetten. In plaats van dat het paard geleerd heeft om zich bij de hoefsmid netjes te gedragen, verwachten zij van hun hoefsmid niet alleen goede hoefzorg levert, maar ook dezelfde ‘paardvriendelijke’ benadering. Dat deze professionals vaak nog meer klanten hebben op een dag, en dus niet de hele dag de tijd hebben te wachten tot het paard ‘ja’ zegt en zichzelf aanbiedt, is soms weinig begrip. 

Omringd door kennis, maar een gebrek aan inzicht

Is het dan verkeerd om hulp in te schakelen als je tegen situaties aanloopt met je paard? Nee, zeker niet! Deze blog is ook geen pleidooi tegen iedere professional met een een gedegen achtergrond en een integere intentie om paard en ruiter dichter bij elkaar te brengen. Deze blog is wel een pleidooi om situaties waar je met je paard tegenaan loopt niet direct als een probleem te zien. En even twee keer na te denken voordat je in het probleemgerichte aanbod gaat shoppen en van de ene trainer naar de andere gaat hoppen. 

Het enorme aanbod aan informatie, diensten en producten die jou ‘bewust’ maken van jouw probleem en inspelen op jouw behoeften en verwachtingen die je van je paard hebt, zouden namelijk wel eens contraproductief kunnen zijn. Er wordt zoveel gepraat en uitgelegd; over hoe moet je omgaan met spanning, hoe het zou moeten voelen en wat signalen van het paard betekenen. Welke games of methodes je moet toepassen. Maar zonder een echte connectie met je paard, blijven het kunstjes. 

Experiment - fail - learn - repeat

Hoe je die echte connectie met je paard maakt, dát kan niemand je uitleggen. Je hebt hart voor het paard nodig om zijn signalen te begrijpen. Je leert door te observeren en te experimenteren. Door het te ervaren zonder weerstand en zonder oordeel. Door je gedachten over hoe het moet of hoort los kan laten. Door een neutrale houding aan te nemen en je niet te laten leiden door emoties is de kans groter dat je op eigen kracht een oplossing vindt. 

Je hoeft niets meer te doen dan met een open hart ervaren wat zich aandient in de omgang tussen jou en je paard en te beseffen dat je van iedere ervaring zal groeien en leren als paardenmens. Probeer eerst eens zelf in alle rust te zoeken naar het juiste antwoord. Wees nieuwsgierig naar wat je paard je heeft te vertellen en heb er vertrouwen in dat antwoorden vanzelf volgen. Aan kennis en ondersteuning hangt vaak een prijskaartje, maar de belangrijkste inzichten liggen vaak gratis voor het oprapen. 

Door: Jasmijn de Bruin